КОЛУМНА/ KOLUMNË
Интеграција пред членство – менување на пристапот “сѐ или ништо”
Процесот на проширувањето на Европската унија, особено во однос на Западен Балкан, со децении е предмет на силна реторика, ветувања и разочарувања. За многумина, фрустрациите произлегуваат од долгогодишниот пристап на ЕУ поедноставен во фразата „сѐ или ништо“.
Што значи, треба да ги исполните сите критериуми и дотогаш нема да почуствувате многу придобивки за вас.
Оваа парадигма „сè или ништо“ нуди мала утеха за оние држави кои поминуваат низ години, па дури и децении, со очи вперени кон членството, правејќи напорна работа, но гледајќи оскудна непосредна корист.
Затоа овој пристап мора да се промени во постепено и прогресивно пристапување во ЕУ, за да може една земја кога напредува, веднаш да добие заслужена награда.
За државите кандидатите од Западен Балкан, патот кон членство во ЕУ често се чини како Сизифовска задача: долга, непредвидлива и полна со безброј пречки.
Се чини дека целната линија постојано се поместува притоа од овие држави се бараат болни компромиси без речиси никакви опипливи награди сѐ до самиот крај.
Ефектите најсилно ги чувствуваат нивните граѓани. Оставени во чекалната на ЕУ, тие се разочаруваат, што пак ги прави подложни на малигни влијанија и анти-ЕУ агенди.
Слично на тоа, ЕУ се справува со комфликт на сопствените стравови: стравот од интегрирање на нови членки , заедно со стравот од губење на овие држави од нејзината сфера на влијание и последователните геополитички импликации.
Сепак, надежта се појавува во форма на нова парадигма: „Интеграција пред членство“.
Наместо бинарен процес за членство, овој ревидиран пристап им овозможува на државите -кандидати да почнат да ги искусуваат предностите на интеграцијата постепено, врз основа на исполнување на одредени критериуми, но пред да добијат статус на полноправно членство.
Оваа транзиција значи дека кандидатите можат да почувствуваат првична корист од економските, социјалните и политичките системи на ЕУ и да придонесуваат во истите пред да се формализира членството.
За Западен Балкан, таквиот пристап нуди повеќекратни придобивки:
- Конкретна корист со непосреден ефект: уживајќи во придобивките од интеграцијата пред формалното членство, пристап до фондови, мобилност, пристап до ЕУ пазар и др. ќе настапи намалување на фрустрацијата кај граѓаните и посилна одбрана против надворешните влијанија со анти-ЕУ предзнак.
- Политичка стимулација: Политичките лидери можат да бидат сведоци на опипливи резултати за време на нивниот мандат, обезбедувајќи доследна усогласеност со стандардите на ЕУ.
- Градење доверба: Фазниот пристап овозможува поприродна интеграција, овозможувајќи им на ЕУ и државите кандидати да воспостават подлабоки врски на доверба.
За ЕУ, нуди:
- Намалување на ризикот: Способност за прогресивно оценување на усогласеноста и посветеноста на државите кандидати.
- Оперативна ефикасност: не ја оптеретува дополнително функционалноста на ЕУ во услови на сеуште не изградена целосна доберба.
Клучен предуслов на оваа парадигма е дека не претставува алтернатива на полноправното членство. Земјите од Западен Балкан нема да прифата нишро помалку од полноправно членство.
Неодамнешните случувања ѝ даваат тежина на оваа перспектива. Објавата на претседателот на Европскиот совет во Блед, Словенија, во која се наведува дека ЕУ треба да се подготви за проширување до 2030 година, дава нова надеж.
Истакнува дека овој ревидиран пристап не е алтернатива на полноправното членство, туку процес со награди долж патот кон ЕУ.
Во суштина, префрлањето на фокусот од конечното членство на тековниот процес на интеграција е win-win решение.
Се залага за понепречен, покорисен и помалку фрустрирачки пристапен процес за сите вклучени.
Соочени со променливата геополитичка реалност, со особен акцент на бруталната агресија против Украина, ЕУ и Западен Балкан се наоѓаат во критичен момент. „Интеграција пред членство“ не е само алтернатива; тоа е неопходност, обезбедувајќи дека ЕУ останува инклузивна, просперитетна и, пред сè, обединета во својата различност.
И кога ЕУ вели дека треба да се реформира, тоа не треба да се сфати како создавање нови пречки за проширувањето, туку напротив – да се создадат услови што ќе им овозможат да нè имаат како нови членки наскоро.
………………………………..
Integrim para anëtarësimit – ndryshimi i qasjes “gjithçka ose asgjë”
Procesi i zgjerimit të Bashkimit Evropian, veçanërisht në raport me Ballkanin Perëndimor, dekada me radhë ka qenë subjekt i retorikës së fuqishme, i premtimeve dhe i zhgënjimeve.
Për shumicën, zhgënjimet rrjedhin nga aderimi i ngadalshëm shumëvjeçar në BE, që thjeshtësuar mund të shprehet me moton “gjithçka ose asgjë”. Që do të thotë se, gjatë kësaj rruge të gjatë duhet t’i plotësojmë të gjitha kriteret dhe deri atëherë nuk do të ndjejmë shumë benefite për vendin. Kjo paradigmë “gjithçka ose asgjë” u ofron pak ngushëllim atyre shteteve që kalojnë vite, madje dekada, me sytë e tyre drejt anëtarësimit, duke kryer punën e mundimshme, por duke mos i ndjerë përfitimet der në fund. Prandaj, kjo qasje duhet të ndryshohet në një aderim gradual dhe progresiv në BE, në mënyrë që të mundësohet që progresi i një vendi të marrë shpërblimin e merituar menjëherë.
Për vendet kandidate të Ballkanit Perëndimor, rruga drejt anëtarësimit në BE shpesh duket si një punë prej Sizifi: e gjatë, e paparashikueshme dhe përplot me pengesa të panumërta. Duket sikur caku final vazhdimisht po lëviz, e ndërkohë prej këtyre vendeve po kërkohen kompromise të dhimbshme pa pothuajse asnjë shpërblim të prekshëm deri në fund. Efektet më së shumti i ndjejnë qytetarët e tyre. Të mbetur në dhomën e pritjes para dyerve të BE-së, ata zhgënjehen, gjë që i bën lehtë subjekt të ndikimeve malinje dhe agjendave anti-BE. Në mënyrë të ngjashme, BE-ja po ballafaqohet me paradoksin e frikës së saj: frikën e integrimit të anëtarëve të rinj, së bashku me frikën e humbjes së këtyre shteteve nga sfera e saj e ndikimit dhe implikimet gjeopolitike pasuese.
Megjithatë, shpresa shfaqet në formën e një paradigme të re: “Integrimi përpara anëtarësimit”.
Në vend të procesit të anëtarësimit binar, kjo qasje e rishikuar, u lejon vendeve kandidate të fillojnë t’i përjetojnë gradualisht përfitimet e integrimit, duke u bazuar në përmbushjen e kritereve të caktuara, por shumë kohë përpara se të fitojnë statusin e anëtarësimit të plotë. Ky tranzicion do të thotë se kandidatët mund t’i ndjejnë përfitimet fillestare nga sistemet ekonomike, sociale dhe politike të BE-së dhe të kontribuojnë përpara se të zyrtarizohet anëtarësimi.
Për Ballkanin Perëndimor, një qasje e tillë ofron përfitime të shumëfishta:
- Përfitim konkret me efekt të menjëhershëm: duke shijuar përfitimet e integrimit përpara anëtarësimit formal, qasja në fonde, lëvizshmëria, qasja në tregun e BE-së, etj. do të ul zhgënjimin tek qytetarët dhe do të jetë një mbrojtje më e fortë ndaj ndikimeve të jashtme me shenjë anti-BE.
- Stimulimi politik: Liderët politikë mund t’i dëshmojnë rezultatet e prekshme gjatë mandatit të tyre, duke siguruar harmonizim të qëndrueshëm me standardet e BE-së.
- Ndërtimi i besimit: Qasja në faza lejon një integrim më të natyrshëm, duke i lejuar BE-së dhe vendeve kandidate të krijojnë lidhje më të thella besimi.
Për BE-në, një qasje e tillë ofron:
*Reduktim të rrezikut: Aftësi për vlerësim progresiv të harmonizimit dhe të përkushtimit të shteteve kandidate.
- Efikasitet operacional: nuk e rëndon në mënyrë shtesë funksionalitetin e BE-së në kushtet e një besimi ende të pandërtuar plotësisht.
Një parakusht kryesor i kësaj paradigme është që të mos jetë një alternativë e anëtarësimit të plotë. Vendet e Ballkanit Perëndimor nuk meritojnë asgjë më pak. Zhvillimet e fundit i japin peshë kësaj perspektive. Njoftimi i Presidentit të Këshillit Evropian në Bled të Sllovenisë ku thuhet se BE-ja duhet të përgatitet për zgjerim deri në vitin 2030, jep shpresë të re. Ai thekson se kjo qasje e rishikuar nuk është një alternativë ndaj anëtarësimit të plotë, por një proces shpërblyes përgjatë rrugës drejt BE-së. Në thelb, zhvendosja e fokusit nga anëtarësimi përfundimtar në procesin e vazhdueshëm të integrimit është një zgjidhje e favorshme win-win. Ai është në favor të një procesi me qasje të papengueshme, më të dobishme dhe më pak frustruese për të gjithë të përfshirët.
Të ballafaquar me realitetin e ndryshueshëm gjeopolitik, me theks të veçantë mbi agresionin brutal kundër Ukrainës, BE-ja dhe Ballkani Perëndimor janë në një moment kritik. “Integrimi para anëtarësimit” nuk është thjesht një alternativë; është një domosdoshmëri, duke siguruar që BE-ja të mbetet gjithëpërfshirëse, e begatë dhe, mbi të gjitha, e bashkuar në diversitetin e saj. Dhe, kur BE-ja thotë se duhet reformuar, nuk duhet kuptuar këtë si krijim të pengesave të reja për zgjerim, por përkundrazi – krijim të kushteve që do t’i mundësojnë që së shpejti të na kenë anëtarë të rinj.
