“Pse shqiptarët nuk shkojnë mirë
(e “urrejn”) njëri-tjetrin – Një traumë historike e papërpunuar”
“Smundje ngjitëse shekullore”
Hyrje
“Mallkimi më i madh i shqiptarëve nuk është armiku i jashtëm, por ai i brendshmi – urrejtja e njëri-tjetrit.”
Kjo frazë nuk është metaforë, por realitet historik dhe sociologjik i dhimbshëm. Prej shekujsh, shqiptarët janë gjendur në një cikël vetëshkatërrimi të heshtur, ku solidariteti është zëvendësuar nga mosbesimi, bashkimi nga përçarja, dhe vëllazëria nga urrejtja.
✍️Kjo ese synon të zbulojë rrënjët historike, kulturore dhe politike të këtij fenomeni.
Shqiptarët janë ndër kombet e rrallë në botë që kanë përjetuar shfarosje të vazhdueshme të elitës, zhdukje të familjeve të tëra fisnikësh, dhe asgjësim të strukturës sociale tradicionale.
Nga Gjon Kastrioti te familjet e mëdha të Rrafshit të Dukagjinit, nga fise të tëra në Çamëri e deri te oxhaqet e mëdha në Labëri, kombit shqiptar iu prenë rrënjët, gjaku, trashëgimia dhe drita.
Fise të tëra u dogjën, u shkulën, u konvertuan me forcë ose u asimiluan.
Nga viti 1840 deri në vitin 1929, dhjetëra mijëra familje shqiptare, shumë prej tyre me traditë shekullore në administratë, arsim dhe kulturë, u masakruan apo u shpërngulën përgjithmonë nga trojet e tyre.
Vetëm gjatë periudhës së Luftës së Dytë Botërore dhe më pas, regjimet komuniste në Shqipëri dhe Jugosllavi zhdukën qindra familje fisnike me akuza të fabrikuara për “armiq të popullit.”
Nuk ishte thjesht një tragjedi njerëzore – ishte një fshirje sistematike e kujtesës historike dhe e elitës morale të kombit.
Kjo humbje la një boshllëk që nuk është mbushur kurrë: një komb pa kontinuitet gjaku, pa trashëgimi shpirti, dhe pa kujtesë kolektive të gjallë.
Dhe pikërisht në këtë boshllëk, u mboll fara e urrejtjes së ndërsjelltë – një pasojë e një dhimbjeje që nuk është përballuar dhe një historie -traumë që ende nuk është shëruar.
- Zhdukja sistematike e elitës kombëtare (1840–1945)
“U la kombi pa kokë”
Nga viti 1840 deri më 1929, rreth 50% e shqiptarëve në Ballkan u vranë ose u dëbuan nga trojet e tyre etnike, kryesisht nga pushtimet osmane, greke dhe sllave.
Sipas burimeve të Rilindjes Kombëtare dhe historianëve bashkëkohorë, gjatë kësaj periudhe:
• 80% e elitës së shkolluar shqiptare u vra ose u burgos.
• U zhdukën figura të shumta të shquara në zonat veriore, jugore dhe të Kosovës, ndër ta Hasan Prishtina, Isa Boletini, Luigj Gurakuqi, Avni Rustemi,
Ismail Qemali ,Bajram Curri e qindra të tjerë të vrarë e mijra të internuar jashtë atdheut të tyre.
Kjo masakër ndaj inteligjencës kombëtare solli një shkëputje të plotë të zinxhirit ndërbrezor të dijes, kulturës dhe udhëheqjes morale, duke e lënë popullin shqiptar pa drejtim e pa formë të organizimit shoqëror.
- Shqiptarët si instrumentë të shtypjes së shqiptarëve
Një realitet i hidhur është se shumë shqiptarë gjatë historisë kanë zgjedhur të shërbejnë si bashkëpunëtorë të pushtuesve, qoftë për përfitime personale apo për mbijetesë.
Në shumë fshatra dhe qytete, një shqiptar u kthye në xhandar osman, serb apo komunist që persekutonte vëllain e tij.
Kjo krijoi një ndarje psikologjike dhe historike mes “të përndjekurve” dhe “bashkëpunëtorëve”, një hendek që nuk është shëruar kurrë.
Urrejtja nuk ishte vetëm ndaj armikut, por ndaj fqinjit, ndaj kushëririt, ndaj shokut të fëmijërisë që u kthye në vegël të armikut.
- Varfëria kronike dhe ndjenja e padrejtësisë
Nga viti 1912 e deri në vitin 1991, Shqipëria dhe trojet shqiptare jetuan në varfëri ekstreme. Në vitin 1970, mbi 90% e shqiptarëve në Shqipëri dhe në trojet shqiptare ishin analfabetë funksionalë, sipas statistikave të brendshme komuniste.
Në të njëjtën kohë, vendet europiane kishin 50–100 gjenerata të arsimuara.
Kjo pabarazi historike, e kombinuar me mungesën e meritokracisë dhe shkatërrimin e pronës private, krijoi:
• Tjetërsimi i pronës,ku dikujt ju konfiskua prona e ju dha tjetërit apo shtetit.
• Zili të thellë sociale, ku pasuria ose suksesi i dikujt tjetër perceptohet si kërcënim, jo si arritje.
• Urrejtje klasore që ende vlon në shoqërinë shqiptare: “Ti ke – unë s’kam – ti je armik.”(ishte e imja ma morre ti)
- Komb i copëzuar dhe fise të paformuara
Shqiptarët janë ndër të vetmit kombe në Europë që nuk kanë pasur shtet të bashkuar për më shumë se 1000 vjet.
Pas rënies së Perandorisë Ilire, shqiptarët jetuan nën:
• Perandorinë Romake,
• Bizantine,
• Bullgare
• Osmane,
• Shteteve fqinje sllave dhe greke,
• Regjimeve totalitare të brendshme.
Mungesa e një shteti dhe kulture kombëtare ka lënë pas një “brum të paformuar” ku identiteti fisnor, krahinor dhe politik mbizotëron mbi atë kombëtar.
Kjo e ka bërë të pamundur krijimin e solidaritetit kolektiv dhe ka rritur ndarjet krahinore, fetare dhe ideologjike, që shpesh kthehen në urrejtje të përhershme.
- Trauma e pashërueshme e komunizmit dhe tranzicionit
Komunizmi në Shqipëri dhe Jugosllavi solli:
• Spastrime masive ndaj kundërshtarëve politikë, ku vëllai arrestonte vëllanë.
• Internime dhe burgime për qindra mijëra njerëz.
• Shkatërrimin e besimit social.
Pas vitit 1991, në vend që të ndodhte një shërim shoqëror, tranzicioni krijoi:
• Shkatrrimi i familjes dhe shoqërisë• Kaos moral dhe politik, ku “çdo njeri është për vete.”
• Klasë politike të korruptuar, që e thelloi më shumë ndarjen dhe përçarjen.
- Sot: Vëllai kundër vëllait, vetëm për të mos u bashkuar kurrë
Sot shqiptarët shfaqin:
• Nënçmim të ndërsjelltë, të kultivuar në media, rrjete sociale dhe diskurs publik.
• Zili për suksesin e tjetrit, shpesh e shoqëruar me shpifje dhe urrejtje.
• Përçarje rajonale
(Veri – Jug, Kosovë – Shqipëri,
Diasporë – Vendës ,
Ndasi Fetare,
Ndasi ideologjike e politike të skajshme)
që i shërbejnë vetëm forcave që nuk duan një komb të bashkuar.
Përfundim: Si mund të shërohet kjo plagë?
🤝🇦🇱🤝
Urrejtja ndërshqiptare është pasojë e një historie dhune, varfërie, tradhtie dhe humbjeje të vazhdueshme.
Shërimi i saj kërkon:
• Ndërgjegjësim historik kolektiv – të njihen krimet dhe padrejtësitë e së kaluarës.
• Rikthim të elitës morale dhe intelektuale shqiptare.
• Rindërtim të besimit social përmes drejtësisë dhe meritokracisë.
Deri atëherë, shqiptarët do të vazhdojnë të jenë një komb i mbijetuar, por jo i bashkuar – një komb që, pa një kujtesë(botëkuptim dhe mendësi) të përbashkët dhe një të ardhme të përbashkët, do të vazhdojë të ndëshkojë veten për krimet që të tjerët ia bënë.
“PUSHTUESIT NA E LANË MOLLËN E SHERRIT”-por ne duhet të tejkalojmë këtë dukuri me emancipim më të lartë njerëzor duke kuptuar se e kaluara duhet të na shërbejë si një mësim i mirë për të ardhmen e drejt e të përbashkët të kombit tonë aq të përvuajtur mes shekujsh .Komb që dje mbijetoj dhe sot meriton të drejtën e tij të jetojë me nder,barazi e dinjitet të ndërsjelltë.
✍️autor
BJ
